SILVESTROVSKÝ SPECIÁL: Rozhovor s Andrzejem Pilipiukem

Velký, zlý svět čeká na to, abych ho dobyl, okradl a osouložil…

Andrzej Pilipiuk je v našich končinách známý především báječnými příběhy Jakuba Vandrovce. Jako autor se zabývá především humornou fantastikou a nám se dostalo velké cti, dostat Andrzeje na náš tradiční gril otázek. Copak nám o sobě Andrzej prozradí?

Věděl jsi, že tvé jméno znamená v češtině něco jako Odšťavňovač?

No tohle! Je to ale dobře, lidé při myšlení využívají asociace – může mi to velice pomoci v kariéře :-)

Jaký je tvůj názor na ryze český humor?

Bohužel – aktuálně vůbec nejsem v obraze. Samozřejmě jsem sledoval komedie, natočené ještě v dobách existence Československa a mám je rád kvůli jejich humoru a optimismu. "Jak utopit doktora Máčka", "Čtyři vraždy stačí, drahoušku" a seriál "Arabela" jsou moje oblíbené filmy.

Prý jsou v Polsku pěkné holky. Je to pravda?

Nejhezčí jsou na východě Polska, na Lublinsku. Přijeďte na Dny Jakuba Vandrovce a přesvědčte se sami!

Kdysi jsem od tebe četl jakýsi soubor rad začínajícím spisovatelům. Napadlo tě, že bys dnes vydal soubor rad pro pokročilé spisovatele?

Párkrát jsem na to myslel. Těžko však říci, zda bych takovou knihu dokázal napsat a jestli by se někomu hodila.

Jistě se tě každý ptá na tvé psaní. Ono se to samozřejmě nabízí, přece se tě nebudou ptát na koňské dostihy, že? Takže, v kolik hodin se ti píše nejlépe?

Když jsem ještě byl mladý a krásný, rád jsem psal večer. Dnes, jako 44letý stařec, který ubohé trosky krásy raději skrývá pod vousy, se raději vyspím a píšu ráno – než jsem unavený po celém dni…

Chtěl bys někdy závodit na koňských dostizích?

Je to velice riskantní – na takovém podniku jsou šťastní jen ti, kteří vyhráli, což je mizivá část účastníků. Ostatní mají pech. Ti, kteří prohráli, přijdou o peníze a mají vztek. Žokejové jsou v nepříjemné situaci – lhostejno zda zvítězili či ne, kvůli nim někdo přišel o peníze a mohou dostat po hubě. A nejvíce jsou lidi naštvaní na koně, jedno zda zvítězili či ne, dopadá vlna negativních emocí na ta nevinná zvířata – těžké je být i tím dostihovým koněm.

Kromě toho, celý můj život je dostih – od té doby co jsem se ve věku 11 let rozhodl stát spisovatelem, se neustále štvu vpřed. Velký, zlý svět čeká na to, abych ho dobyl, okradl a osouložil… Předháním jiné spisovatele, narážím do nich, nabírám je na rohy a zadupávám jejich mršiny do písku arény. Říkají o mě, že jsem kozácký džin, který vyskočil z lahve po ukrajinské samohonce, jako trest za hříchy polské fantastiky.

Jak si podle tebe celosvětově stojí humorná fantastika?

Zdá se mi, že si nestojí nejlépe. Velice nám chybí někdo, kdo by mohl zasednout na trůn po nenahraditelném Terrym Prachettovi. A v Polsku veselé fantastiky moc nemáme.

Neplánuješ někdy napsat humornou space operu?

V žánru tvrdé sci-fi se necítím nejlépe. Většinou se pohybuji v žánru, kterému u nás říkají "fantastika krátkého dosahu" – příběhů, které by se mohly stát tady a teď, ale obohacené o fantastické prvky.

Ufoni už se u mě ale objevili!

S kým bys radši zašel na pivo? Se Zaklínačem nebo s Darth Vaderem?

S Darth Vaderem – vždy mě zajímalo, jak pije pivo – jestli přes slánku, nebo nějak jinak. Ale ještě zajímavější by bylo to, jak a co k pivu zobe…

Jaký je tvůj nejoblíbenější ryze český pokrm, případně nápoj?

Když jsem na jih od Polska, rád se napiju Kofoly – tu u nás nemáme. Z české kuchyně nejlépe znám knedlíky. Myslím si ale, že jíte málo zeleniny.

Máš mezi českými autory své oblíbené?

Českou literaturu moc neznám. Automaticky se nabízí Jaroslav Hašek – i když raději než jeho "Dobrého vojáka Švejka" mám jeho povídky. Moje žena teď čte cyklus o aristokratech do Evžena Bočka – a mě také přesvědčuje, ať ho zkusím. Četl jsem něco od Žambocha, jeho knihy se u nás těší velké oblibě.

Kdybychom proti sobě postavili do ringu Jakuba Vandrovce a Foresta Gumpa, kdo by podle tebe vyhrál?

Vandrovec. Pravda, Forrest Gump se sice věnoval wrestlingu, ale na Vadrovce je to rozhodně málo. Kromě toho se Vandrovec dopuje samohonkou a nebojuje čistě…

Jak se jmenuje nejmenší polská vesnice?

Netuším – hlavně na východu a severu Polska jsou opuštěné osady, kde kdysi bylo několik desítek hospodářství a dnes tam bydlí pár lidí.

Jak dobře si rozumíš s Vojslavickým farářem?

Nelezeme si do cesty a chováme se s oboustrannou zdvořilostí. Koneckonců mám zásluhy vůči farnosti… vydal jsem album o historii vojslavického kostela. Takovou populárně-naučnou monografii. Kněz dostal padesát kusů pro své ovečky a přátele probošty.

Jaký je tvůj největší životní cíl?

Světový mír a blahobyt – problém je v tom že jsem zatím nevymyslel jak toho dosáhnout.

Kdyby ses nestal spisovatelem, kde bys pravděpodobně skončil?

V zásadě jsem celý život chtěl být bohatým primitivem, koupajícím se v nepředstavitelném luxusu. Získání bohatství prostřednictvím literatury mi moc nevyšlo – asi bych si měl najít nějaký vedlejšák. Něco jako skořápkář na bazaru nebo něco podobného. Říkali jste něco o koňských dostizích?

Jsi přítelem s moderními technologiemi?

Spíš ne. Například nesnáším dotykové obrazovky – celá léta jsem používal mobilní telefon Evolveo, takovou survivalovou cihlu bez internetu, foťáku a jiných vychytávek. Ovšem signál jsem měl i ve sklepě a akumulátor vydržel na jedno nabití celý měsíc.

Dozvěděl jsem se, že jsi vášnivý amatérský archeolog – co patří k Tvým nejvýznamnějším nálezům?

Jsem magistrem archeologie – ale v Polsku se zkomplikovala legislativa a po studiích jsem se nemohl této profesi věnovat.

Během studia se mi skoro podařilo udělat objev – v Plocku na území bývalé židovské čtvrti jsem našel litinový záchodový rezervoár. Nádrž byla zakopána v zemi a zamaskovaná betonovou výlevkou, a navíc byla pečlivě zaletovaná. Pravděpodobně v ní byly v letech 1939 až 1941 ukryty nějaké dokumenty – bohužel se však voda stejně dovnitř dostala a když se nám podařilo odstranit víko, našli jsme uvnitř už jen vrstvu šlamu…

Je důležité, aby začínající autor zkoušel nejdříve uspět na literárních soutěžích?

Nevím – sám jsem to zkoušel mnohokrát – ale nikdy jsem nic nevyhrál.

Když bych měl vydané humorné sci-fi, jak bych měl postupovat, abych tu po čertech vtipnou knihu dostal na polský trh?

Myslím, že je třeba se polským čtenářům nějak představit. Stojí za to publikovat pár povídek v polských časopisech a po této, řekněme dva-tři roky trvající, "dělostřelecké přípravě" nabídnout knihu nakladatelům.

Jde o to, aby vznikla skupina čtenářů, kteří si budou pamatovat vaše jméno. Když pak půjdou do knihkupectví a uvidí knihu, jejíž autora už znají z kratších textů, je větší pravděpodobnost, že si ji koupí.

Polský fandom je velice konsolidovaný, zprávy o knihách a autorech se rychle šíří po internetových forech a diskusích. O skupinu lidí, kteří přečtou, budou spokojení a doporučí naše dílo, je třeba zabojovat.

Existuje žánr, do kterého by ses vyloženě bál pustit a proč?

Romantika mi zrovna nejde…

Děkuji za výživné odpovědi. Poslední dotaz: Jakým pozdravem na závěr bys oblažil naše spoře oděné čtenářky e-magazínu Vanili.cz?

Je tolik bezva knížek ke koupi – ať Síla provází vaše peněženky.

- - -

Andrzeje Pilipiuka zpovídal Michal Březina pro Vanili.cz. Děkujeme za spolupráci předsedkyni Sdružení Jakuba Vandrovce Evě Popílkové a za překlad Standovi Komárkovi. www.vandrovec.net

Pro škarohlídy a naše polské fanoušky přikládáme originální verzi rozhovoru.

Czy wiesz, że twoje nazwisko po czesku oznacza coś w rodzaju sokowirówki?

Coś podobnego! Ale to dobrze – ludzie myślą skojarzeniami – to może mi bardzo pomóc w karierze

Jakie jest twoje zdanie na temat rdzennego czeskiego humoru?

Niestety – jestem bardzo nie na biążaco. Ogladałem oczywiście komedie nakręcone jeszcze w okresie istnienia Czechosłowacji i bardzo je cenię za ciepło i optymizm.

"Jak utopić doktora Mraczka" (Jak utopit dr. Mráčka aneb konec vodníků v Čechách) i "Trup w każdej szafie"(Čtyři vraždy stačí, drahoušku!) oraz serial "Arabela" to moje ulubione filmy.

Podobno są w Polsce bardzo ładne dziewczyny. Czy to prawda?

Najładniejsze wystepują na wschodzie Polski – na lubelszczyźnie. Przyjedziecie na Dni Wędorwycza do Wojsławic - to się przekonacie.

Kiedyś przeczytałem od ciebie kompendium rad dla początkujących pisarzy. Czy przyszło ci do głowy, że dziś mógłbyś napisać podobny podręcznik dla zaawansowanych pisarzy?

Myślałem o tym kilka razy. Trudno powiedzizeć czy potrafiłbym napisać taką książkę i czy komukolwiek by się przydała.

Na pewno wszyscy pytają cię o twoje pisanie. To oczywiste, że nie będą cię pytać o wyścigi konne, prawda? Więc o której godzinie piszesz najlepiej?

Gdy byłem piękny i młody lubiłem pisać wieczorem. Dziś jako 44-letni staruszek, który smętne resztki urody woli ukryć pod brodą - wolę się wyspać i pisać rano – zanim się zmęczę całym dniem...

Czy chciałbyś kiedykolwiek wziąć udział w wyścigach konnych?

To bardzo ryzykowne – na takiej imprezie szczęśliwi są tylko ci którzy wygrali a to znikomy odsetek uczestników. Cała reszta ma przechlapane. Ci którzy przegrali tracą pieniądze i są zdenerwowani. Dżokejom jest przykro – nie ważne czy dżokej przyjechał pierwszy czy nie – ktoś przez niego stracił pieniądze i może dać im w zęby. A najwięcej pretensji ludzie mają do koni i tych które wygrały i tych które przegrały – to masa negatywnych emocji spadających na niewinne ziwerzęta - nawet koniem na wyścigach nie warto być.

A poza tym całe moje życie to wyścig – od kiedy w wieku 11-tu lat postanowiłem zostać pisarzem nieustannie biegnę do przodu. Wielki zły świat czeka żebym go podbił, złupił i wychędożył... Wyprzedzam innych pisarzy, tratuję, biorę na rogi, wdeptuję truchła w piasek areny... Powiadają że jestem kozackim dżinem który wyskoczył z butelki po ukraińskim samogonie i że przybyłem jako kara za grzechy polskiej fantastyki...

Jak myślisz, jak wygląda sytuacja fantastyki humorystycznej na całym świecie?

Wydaje mi się że nienajlepiej. Bardzo brakuje nam dziś kogoś kto mógłby zająć tron nieodżałowanego Terrego Pratchetta...

W Polsce fantastyki na wesoło mamy niewiele.

Czy nie planujesz w przyszłości napisać humorystycznej space opery?

Nie najlepiej czuję się w twardym SF. Przewżnie tworzę w podgatunku który w Polsce nazywamy "fantastyką bliskiego zasięgu" – sa to opowieści które mógłyby zdarzyć się tu i teraz ale wzbogacone o element fantastyczny.

Kosmici już się u mnie trafali.

Z kim wolałbyś pójść na piwo? Z Wiedźminem lub Darth Vaderem?

Z Darth Vaderem – zawsze byłem ciekaw jak on pije piwo - przez słomkę czy jakoś inaczej?

Ale jeszcze ciekawsze jak i czym to piwo zagryza...

Jakie jest twoje ulubione czeskie jedzenie lub napój?

Jak jestem na południe od Polski lubię napić się kofoli – w Polsce tego nie mamy. Z czeskiej kuchni najlepiej znam knedliczki. Uważam jednak że jecie za mało warzyw.

Masz jakiegoś ulubionego czeskiego pisarza?

Niewielele znam czeskiej literatury – Karl Capek – nasuwa się automatycznie – choć bardziej od "Przygód dobrego wojaka Szwejka" lubię jego opowiadania. Moja żona czyta ostatnio cykl o arystokratach Evžena Bočka – mnie też namawia. Coś tam czytałem Żambocha – jego proza cieszy się u nas sporym uznaniem.

Gdyby stanęli naprzeciwko siebie w ringu Jakub Wędrowycz i Forest Gump, który z nich by twoim zdaniem wygrał?

Wedrowycz. Forrest Gump wprawdzie zajmował się wreslingiem ale na Wędrowycza to zdecydowanie za mało... Pozatym Wędrowycz wspomaga się bimbrem i może walczyć nieprzepisowo...

Jak się nazywa najmniejsza polska wioska?

Nie mam pojęcia – są u nas głównie na wsochdzie i północy Polski opuszczone osady gdzie kiedyś było po kilkadziesiąt gospodarstw a dziś mieszka 1-2-3 ludzi.

Jak dobrze rozumiecie się wzajemnie z wojsławickim księdzem?

Nie wchodzimy sobie w drogę i traktujemy się z obustronnym szacunkiem. Mam zasługi dla parafii – wydałem album o historii naszego wojsławickiego kościoła. Taka popularno – naukowa monografa. Ksiądz dostał 50 egzemplarzy dla swoich "owieczek" i przyjaciół proboszczów.

Jaki jest twój największy cel życiowy?

Pokój i dorobyt na świecie – problem w tym że nie wymyśliłem jeszcze jak mółbym w tym dopomóc...

Domyślasz się, gdzie byś ostatecznie skończył, gdybyś nie został pisarzem?

Zasadniczo całe życie chciałem być bogatym prymitywem pławiącym się w niewyobrażalnym luksusie. Zdobycie bogactw za pomocą literatury trochę mi nie wyszło – pewnie poszukałbym sobie jakiegoś dochodowego zajęcia. Grałbym w trzy karty na bazarze abo coś podobnego. Wspominaliście coś o wyścigach konnych?

Czy jesteś przyjacielem nowoczesnych technologii?

Raczej nie. Na przykład nie znoszę ekranów dotykowych - przez cale lata używałem czeskiego telefonu komórkowego evolveo, takiej survivalowej "cegły" bez internetu, aparatu i innych udziwnień. Za to zasieg miałem nawet w piwnicy a bateria trzymała w nim po jednym naładowaniu cały miesiąc.

Komputer to dla mnie głównie maszyna do pisania z opcją wyświetlania filmów i głupich obrazków.

Dowiedziałem się, że jesteś zapalonym amatorskim archeologiem – jakie są twoje najważniejsze odkrycia?

Jestem magistrem archologii – ale w Polsce pokomplikowały się przepisy i po studiach nie mógłem pracować w zawodzie. W czasie studiów prawie dokonałem odkrycia – w Płocku na terenie dawnej dzielnicy żydowskkiej znalazłem żeliwny rezerwuar od kibla. Rezerwuar był zakopany w ziemi i zamaskowany wylewką betonową, a do tego został starannie zalutowany. Prawdopodobnie w latach 1939-41 ukryto w nim jakieś dokumenty – niestety woda przedostała się do środka i gdy zdołaliśmy odbić wieko znaleźliśmy wewnątrz już tylko warstwę szlamu...

Czy dla początkującego pisarza jest ważne najpierw odnieść sukces w konkursach literackich?

Nie mam pojęcia – startowałem wiele razy – ale nigdy żadnego nie wygrałem

Gdybym miał w Czechach opublikowaną humorystyczną fantastykę, co powinienem zrobić, aby książkę wprowadzić na polski rynek?

Myśle że warto najpierw się polskim czytelnikom jakoś zaprezentować. W tym celu warto opublikować kilka opowiadań w polskich czasopimach i po takim "przygotowaniu artyleryjskim" trwającym powiedzmy 2-3 lata zaproponować książkę wydawcom.

Chodzi o to by powstała grupa ludzi kojarzących nazwisko. Gdy pójdą do księgarni i zobaczą książkę a będą już znali autora z krótszych tekstów – jest większe prawdopodobieństwo że kupią.

Polskie środowisko milośników fantastyki jest bardzo skonsolidowane – wieści o książkach czy autorach wartych przeczytania szybko rozchodzą się po forach i listach dyskusyjnych. Mysimy powalczyć o zdobycie grupy ludzi którzy przeczytają, będą zadowoleni i polecą naszą publikację innym.

Czy istnieje gatunek, w którym bałbyś się pisać i dlaczego?

Nie wychodzą mi utwory romantyczne...

Dziękuję za szczegółowe odpowiedzi. Ostatnie pytanie: Jakiego rodzaju pozdrowienia chciałbyś wysłać naszym skąpo ubranym dziewczynam – czytelniczkam e-magazynu Vanili.cz?

Jest wiele fajnych ksiązek do kupienia - niech moc będzie z waszymi kieszeniami